Ymchwilio i Syria ac Affganistan

Syria

Llun: Syria (orthographic projection) - L'Américain © Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license

• Er gwaetha’r sefyllfa ofnadwy yn Libia, mae’r sefyllfa yn Syria yn llawer iawn gwaeth.

• Mae’r Arlywydd Assad wedi bod yn rheoli Syria ers y flwyddyn 2000.
  
  • Daeth i rym pan fu farw ei dad.
  • Roedd ei dad wedi bod mewn grym ers 1970.

• Roedd amodau byw yn Syria yn llwm iawn a dim ond  ychydig iawn o ryddid oedd yno.

• Roedd pethau’n well ar gyfer rhai grwpiau crefyddol ac yn waeth ar gyfer grwpiau eraill.
  
  • Mae llywodraeth Assad a’i gefnogwyr yn dilyn Islam Shia gan fwyaf.
  • Mae lluoedd y Gwrthwynebwyr yn dilyn Islam Sunni gan fwyaf.

• Mae mwyafrif y Cwrdiaid yn dilyn Islam Sunni ond mae rhai yn dilyn Islam Shia. Mae’r iaith Gwrdeg a’i diwylliant yn bwysicach na chrefydd.

• Mae Byddin Rhyddid Syria yn grŵp ambarél sy’n cynnwys grwpiau megis Ffrynt al-Nusra sy’n rhan o’r grŵp terfysgol rhyngwladol, al-Qaeda.

• Dechreuodd y Wladwriaeth Islamaidd/ISIL fel y’i gelwir fel grŵp Jihadaidd yn Affganistan.
  
  • Roedd yn deyrngar i al-Qaeda.
  • Ymunodd â’r gwrthryfel yn Irác yn 2003 a bu’n gyfrifol am lawer o erchyllterau.
  • Mae wedi lledu i Syria erbyn hyn.

Llun: Syrian Civil War - Spesh531 © Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International, 3.0 Unported, 2.5 Generic, 2.0 Generic and 1.0 Generic license 

• Ers 2011 mae’r amodau byw yn Syria yn ofnadwy ac mae llawer o erchyllterau yn cael eu cyflawni yno fel rhan o’r gwrthdaro, gan gynnwys defnyddio arfau cemegol, llofruddio, arteithio a threisio’n rhywiol.

• Mae’r sefyllfa’n cael ei waethygu gan fod gwledydd eraill yn cefnogi/ymladd ar ochrau gwahanol.
  
  • Mae Rwsia, Irác ac Irán yn cefnogi llywodraeth Assad.
  • Mae 17 gwlad, gan gynnwys y DU, UDA, Ffrainc a mwyafrif gwledydd y Gynghrair Arabaidd yn cefnogi Cynghrair Genedlaethol Syria.
  • Fodd bynnag, mae Sawdi-Arabia, Twrci a Qatar yn cefnogi’r Ffrynt al-Nusra yn gwbl agored.

• Yn Syria, mae’r rhan fwyaf o’r pŵer, y dŵr a’r  cyflenwad bwyd wedi mynd.

Llun: Syrian refugees in the Middle East map - Furfur © Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International license

• Ar ben hyn:
  
  • mae dros 7.6 miliwn o bobl wedi cael eu dadleoli’n fewnol yn Syria
  • mae dros 5 miliwn o bobl eraill wedi cael eu dadleoli i wledydd cyfagos megis Twrci, Libanus, Irác, Coweit a’r Aifft.
  • Dim ond rhai cannoedd o filoedd sydd wedi ceisio cyrraedd Ewrop fel ffoaduriaid ac mae hyn, o ystyried graddfa’r erchylltra, yn nifer cymharol isel.

Y Wladwriaeth Islamaidd/ISIL fel y’i gelwir

Mae’r rhan fwyaf o bobl yn defnyddio’r ymadrodd ‘fel y’i gelwir’ wrth gyfeirio at y mudiad hwn oherwydd byddai rhoi i fudiad o’r fath y lefel o barch/cydnabyddiaeth sy’n ddyledus i ‘wladwriaeth’ neu wlad yn annerbyniol.

Enwau

• Saesneg
  • Islamic State of Iraq and the Levant (ISIL)
  • Islamic State of Syria (ISIS)
  • IS (Islamic State)

• Cymraeg
  • Gwladwriaeth Islamaidd Irác a’r Lefant (ISIL)
  • Gwladwriaeth Islamaidd Syria (ISIS)
  • Y Wladwriaeth Islamaidd

• Arabeg
  
  • Daesh

• Dechreuodd yn Affganistan ym 1999.

• Roedd yn cael ei ariannu gan al-Qaeda.

• Yn 2003, ymunodd â’r gwrthryfel yn Irác yn erbyn llywodraeth newydd y wlad ynghyd â’r glymblaid.

• Erbyn 2015,
  
  • mae ganddi reolaeth dros ardaloedd eang ar draws ffin Irác a Syria
• Mae’n rheoli rhannau o:
  • Libia
  • Affganistan
  • Sinai (yr Aifft)
  • Nigeria (drwy Boko Haram).

• Mae llawer o grwpiau terfysgol wedi ymuno (gan adael al-Qaeda yn bennaf) ac oherwydd hynny mae’n ehangu’n gyflym. 

Mae’r grŵp hwn yn credu mewn lladd pob un nad yw’n derbyn ei ddehongliad cyntefig o Islam.

• Mae pobl wedi ymuno ag ISIL fel y’i gelwir o wledydd ar draws y byd, gan gynnwys Cymru er gwaethaf pethau ofnadwy fel:
  
  • caethiwed
  • llofruddiaeth dorfol
  • artaith
  • torri pennau i ffwrdd.
    
    • Yn 2014, roedd sôn bod ISIL wedi torri pennau dros 100 o recriwtiaid tramor oherwydd eu bod wedi ceisio gadael dinas Raqqa.

• Mae’r defnydd o gyfryngau cymdeithasol yn golygu bod pobl yn gallu cael eu radicaleiddio o fewn eu cartrefi eu hunain.

• Mae gan y grŵp fyddin sy’n ceisio recriwtio ar-lein.
  
  • Rhaid i bawb edrych ar ôl eu ffrindiau ysgol.
  • Os byddan nhw’n gweld arwyddion bod ffrindiau’n cefnogi’r mudiad hwn rhaid eu helpu nhw drwy siarad gydag:
    
    • athrawon
    • aelodau o’r teulu
    • arweinwyr y gymuned. 

Mae llawer o recriwtiaid yn ceisio gadael ar ôl cyrraedd; mae rhai’n llwyddo i ddianc ond mae’r rhai sy'n cael eu dal, e.e. y 100+ yn Raqqa, yn cael eu lladd drwy dorri eu pennau i ffwrdd.

Affganistan

Llun: Afghanistan (orthographic projection) - Shahid Parvez © GNU Free Documentation License, version 1.2

• Y gwledydd sy’n ffinio ag Affganistan yw
  
  • Pacistan
  • Irán
  • Tyrkmenistan
  • Wsbecistan
  • Tajikistan
  • China.

• Roedd chwyldro comiwnyddol yn Affganistan ym 1978. 

• Aeth ymladdwyr eithafol i Affganistan i ymladd mewn ‘rhyfel sanctaidd’ neu Jihad yn erbyn llywodraeth gomiwnyddol Affganistan. 

• Ym 1979, anfonodd yr Undeb Sofietaidd ei lluoedd arfog i Affganistan a bu rhyfel a laddodd dros 1,000,000 o bobl. 

• Aeth degau o filoedd o ymladdwyr o wledydd Islamaidd i ymuno â’r ‘Jihad’. 

• Un o’r ymladdwyr cyfoethog hyn oedd Osama Bin Laden o Sawdi-Arabia. Sefydlodd e al-Qaeda.

• Helpodd e i sefydlu’r hyn sy’n cael ei alw’n Wladwriaeth Islamaidd/ISIL.

Llun: Osama bin Laden - Hamid Mir © Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license

• Ym 1989, tynnodd y lluoedd Sofietaidd allan o Affganistan ac erbyn 1992, roedd y comiwnyddion wedi cael eu trechu. 

• Yna, roedd rhyfel cartref arall rhwng grwpiau gwahanol o ymladdwyr Jihadaidd a chafodd 400,000 mwy o bobl eu lladd. 

• Erbyn 1996, enillodd un grŵp, y Taliban, ac roedden nhw’n rheoli ar sail eu dehongliad llym eu hunain o Islam.

• Parhaodd Osama bin Laden a’i fudiad al-Qaeda i weithredu ochr yn ochr â’r Taliban.

• Ar Fedi’r 11^eg, 2001, ymosododd al-Qaeda ar UDA.

Llun: National Park Service 9-11 Statue of Liberty and WTC fire - National Park Service © Public Domain

Llun: September 17 2001 - U.S. Navy photo by Chief Photographer's Mate Eric J. Tilford © Public Domain

• Arweiniodd hyn at y ‘Rhyfel yn erbyn Terfysg ’ a chafodd Affganistan ei goreesgyn gan glymblaid a oedd yn cynnwys y DU ac UDA.

Y Wal Goffa Brydeinig yn Affganistan

Llun: Camp Bastion Memorial Wall Vigil MOD - Cpl Daniel Wiepen/MOD © OGL (Open Government License)

• Er y llwyddiant cyflym yn 2001, bu’n anodd cael heddwch.

• Bu farw dau aelod o lu awyr y DU ym mis Hydref 2015 gan ddod â chyfanswm colledion milwrol y DU yn ystod y gwrthdaro i 456.

• Bu farw nifer o Gymry, hyd yn oed yn 2015.

• Mae’r Taliban yn parhau i ymladd yn erbyn lluoedd llywodraeth Affganistan.

• Mae’r Wladwriaeth Islamaidd/ISIL fel y‘i gelwir yn rheoli rhai ardaloedd wrth iddo recriwtio aelodau o’r Taliban.

 

Erthyglau eraill efallai y byddwch a diddordeb mewn Ymfudo o Fecsico i UDA, Ymfudo yn y DU a Gwneud penderfyniadau – Argyfwng yr Ymfudwyr.