Cofiwch y llun hwn o erthygl un; Defnyddiwch e gyda thabl poblogaethau pob Awdurdod Lleol a'u rhanbarthau i weithio allan y pethau pwysig o ran cynllunio yng Nghymru.
1. Beth yw’r gwahaniaeth rhwng enillion wythnosol yn Lloegr ac enillion wythnosol yng Nghymru?
2. Beth yw enillion wythnosol cyfartalog y DU?
3. Beth yw’r gwahaniaeth rhwng enillion wythnosol cyfartalog y DU ac enillion wythnosol cyfartalog yng Nghymru?
4. Beth yw’r rhychwant rhwng yr oedran canolog yng Nghymru, a’r wlad sydd â’r oedran canolog lleiaf yn y DU?
5. Beth yw’r ganran gyfartalog o ddiweithdra yn y DU?
6. Pa wlad sydd â’r ganran uchaf o ddiweithdra?
7. Pa wlad sydd â’r ganran isaf o ddiweithdra?
8. Pa wlad sydd â’r ganran uchaf o bobl anabl?
9. Beth yw’r rhychwant canrannol rhwng y gwledydd sydd â’r ganran uchaf ac isaf am anabledd?
10. Pa wlad ydych chi’n meddwl yw’r:
- wlad dlotaf - pam?
- wlad gyfoethocaf - pam?
Defnyddiwch y wybodaeth ganlynol o’r erthyglau blaenorol, a’r tabl o boblogaethau pob Awdurdod Lleol yng Nghymru i ateb y cwestiynau ar brif gostau rhwydwaith mewnol pob rhanbarth.
Gwariant y rhanbarth ar Rwydwaith Mewnol gyda Ffordd Liniaru yr M4 |
|
|
£ biliwn |
Gogledd Cymru |
20.341 |
Canolbarth a Gorllewin Cymru |
5.548 |
Dwyrain De Cymru |
1.758 |
Canol De Cymru |
1.853 |
Gorllewin De Cymru |
2.918 |
Gwariant y rhanbarth ar Rwydwaith Mewnol heb Ffordd Liniaru yr M4 |
|
|
£ biliwn |
Gogledd Cymru |
20.341 |
Canolbarth a Gorllewin Cymru |
5.548 |
Dwyrain De Cymru |
1.158 |
Canol De Cymru |
1.285 |
Gorllewin De Cymru |
2.918 |
Rhif |
Ardal |
Poblogaeth |
Rhanbarth |
1 |
Caerdydd |
357,200 |
Canol De Cymru |
2 |
Abertawe |
242,400 |
Gorllewin De Cymru |
3 |
Rhondda Cynon Taf |
237,400 |
Canol De Cymru |
4 |
Sir Gaerfyrddin |
185,100 |
Canolbarth a Gorllewin Cymru |
5 |
Caerffili |
180,200 |
Dwyrain De Cymru |
6 |
Sir y Fflint |
154,100 |
Gogledd Cymru |
7 |
Casnewydd |
147,800 |
Dwyrain De Cymru |
8 |
Pen-y-Bont ar Ogwr |
142,100 |
Gorllewin De Cymru |
9 |
Castell Nedd Port Talbot |
141,000 |
Gorllewin De Cymru |
10 |
Wrecsam |
136,600 |
Gogledd Cymru |
11 |
Powys |
132,600 |
Canolbarth a Gorllewin Cymru |
12 |
Bro Morgannwg |
127,600 |
Canol De Cymru |
13 |
Sir Benfro |
123,500 |
Canolbarth a Gorllewin Cymru |
14 |
Gwynedd |
122,900 |
Canolbarth a Gorllewin Cymru |
15 |
Conwy |
116,200 |
Gogledd Cymru |
16 |
Sir Ddinbych |
94,700 |
Gogledd Cymru |
17 |
Sir Fynwy |
92,500 |
Dwyrain De Cymru |
18 |
Torfaen |
91,800 |
Dwyrain De Cymru |
19 |
Ceredigion |
74,600 |
Canolbarth a Gorllewin Cymru |
20 |
Ynys Môn |
70,000 |
Gogledd Cymru |
21 |
Blaenau Gwent |
69,500 |
Dwyrain De Cymru |
22 |
Merthyr Tudful |
59,300 |
Dwyrain De Cymru |
11. Cyfrifwch y boblogaeth ym mhob rhanbarth.
12. Cyfrifwch wariant y person ym mhob rhanbarth:
+ Gyda Ffordd Liniaru yr M4 yn Nwyrain De Cymru/Canolbarth
+ Heb Ffordd Liniaru yr M4 yn Nwyrain De Cymru/Canolbarth
Dim ond ar ôl i chi gwblhau eich cyfrifon dylech chi edrych ar y tablau isod:
GYDA |
|||
Gwariant y person ar Rwydwaith Mewnol gyda Ffordd Liniaru yr M4 |
Poblogaeth Gyfan |
Gwariant y person |
|
|
£ biliwn |
||
Gogledd Cymru |
20.341 |
571,500 |
£35,592 |
Canolbarth a Gorllewin Cymru |
5.548 |
321,000 |
£17,283 |
Dwyrain De Cymru |
1.758 |
641,000 |
£2,742 |
Canol De Cymru |
1.853 |
722,200 |
£2,565 |
Gorllewin De Cymru |
2.918 |
666,500 |
£4,378 |
HEB |
|||
Gwariant y person ar Rwydwaith Mewnol heb Ffordd Liniaru yr M4 |
Poblogaeth Gyfan |
Gwariant y person |
|
|
£ biliwn |
||
Gogledd Cymru |
20.341 |
571,500 |
£35,592 |
Canolbarth a Gorllewin Cymru |
5.548 |
321,000 |
£17,283 |
Dwyrain De Cymru |
1.158 |
641,100 |
£1,806 |
Canol De Cymru |
1.285 |
722,200 |
£1,779 |
Gorllewin De Cymru |
2.918 |
666,500 |
£4,378 |
Cymharwch y gwariant ar rwydwaith mewnol â’r map hwn o incwm y cartref. Gallwch edrych ar fersiwn ryngweithiol o’r SYG (Swyddfa Ystadegau Gwladol). Mae’r ddadl dros beidio â gwario ar rwydwaith mewnol yn y tri rhanbarth yn Ne Cymru yw’r ffaith fod y rhain yw’r tri rhanbarth cyfoethocaf yng Nghymru, felly nhw fydd angen y gwariant y lleiaf. Fodd bynnag, mae’r tri rhanbarth hyn gyda’i gilydd yn ffurfio Cymoedd De Cymru, sef ardaloedd sydd ag incwm y cartref lleiaf.
13. Pa ardaloedd yng Nghymru sydd â’r incymau uchaf?
14. Pa ardaloedd yng Nghymru sydd â’r incymau isaf?
15. Sut ydy’r incymau ar draws Cymru yn cymharu â rhannau o Loegr y gallwch chi eu gweld?
Mae Cymoedd De Cymru yn cynnwys rhai o’r ardaloedd niferus eu poblogaeth yng Nghymru, felly nid yr ardaloedd tlotaf yn unig ydyn nhw, ond mae ganddyn nhw lwyth o bobl yn byw ynddyn nhw hefyd.
16. Pa rannau o Gymru sydd â’r poblogaethau niferus mwyaf?
17. Pa rannau o Gymru sydd ag incymau isel ond poblogaethau niferus? (Lot o bobl, a dim lot o arian).
Defnyddiwch y daflen A3 i’ch helpu chi ddisgrifio patrymau gwario ar rwydwaith mewnol yng Nghymru o gymharu â sut mae pobl yn byw mewn ardal (nifer poblogaeth) a pha mor dlawd neu gyfoethog (incwm y cartref) mae’r ardaloedd. Mae hwn yn rhan fawr o beth sydd angen i Lywodraeth Cymru ei wneud wrth edrych ar beth ddylen nhw wario ei chyllideb arno.
Yn y rhifyn nesaf o Daearyddiaeth yn y Newyddion, byddwn ni’n canolbwyntio ar Ffordd Liniaru arfaethedig yr M4, a’r dadlau o blaid ac yn erbyn ei chael. Mae’n fwy cymhleth na beth mae pobl yn ei sylweddoli.