Trosolwg ar Rwydwaith Mewnol

Trosolwg ar Rwydwaith Mewnol

URL: https://www.youtube.com/watch?v=lMaVAjNohZY

1. Fel dosbarth gwyliwch y clip fideo.
2. Faint o arian fydd yn cael ei wario?
3. Ble fydd yr arian yn cael ei wario?
4. Beth fydd manteision y prosiect yma?
5. Ydych chi’n meddwl ei fod yn deg i wario gymaint o arian â hyn yn y rhanbarth yma o Gymru?
   Pam?

Diffiniad

Yn y rhifyn diwethaf o Daearyddiaeth yn y Newyddion, fe wnaethon ni edrych ar bwysigrwydd rhwydwaith mewnol o fewn Cymru a’r DU. Achos y rhifyn diwethaf, dylech chi wybod fod rhwydwaith mewnol yn cyfeirio at y strwythurau, systemau a chyfleusterau ar gyfer economi busnes, diwydiant, gwlad, dinas, tref neu ardal; gan gynnwys y gwasanaethau a chyfleusterau sydd eu hangen er mwyn i’r economi weithio. Cawsoch chi eich gofyn i feddwl am yr economi (sef sut rydyn ni’n ennill ein harian i gyd) fel teisen; a’r rhwydwaith mewnol fel cynhwysion iddi. Po fwya’r cynhwysion sydd gennych, po fwyaf y deisen. Os oes cynwhysion penodol ar goll, fydd y deisen ddim cystal ag y medrai fod. Drwy wario mwy o arian ar rwydwaith mewnol, daw’r deisen yn fwyfwy; mae’r deisen, wrth gwrs, yn drosiad am yr economi, ac mae’r economi yn cyfeirio at faint o arian sy’n cael ei ennill bob blwyddyn.

Yng Nghymru, rydyn ni’n tueddi i fod yn gystadleuol iawn yn erbyn ein gilydd, a weithiau rydyn ni’n tueddi i feddwl bod rhannau o Gymru yn cael cynigion gwell na rhannau eraill o Gymru.

Yn swyddogol, caiff Cymru ei rhannu’n 22 Awdurdod Lleol; mae’r awdurdodau hyn yn creu 5 rhanbarth swyddogol, ac mae’r awdurdodau lleol yn cydweithio er mwyn darparu gwasanaethau.

Llun: Wales Administrative Map 2009 - XrysD © Wikimedia Commons o dan GNU Free Documentation License, Fersiwn 1.2

Poblogaethau Awdurdodau Lleol

Mae Cymru yn tueddi i fod yn gystadleuol ac mae e i’w weld yn normal i edrych ar benawdau prosiectau rhwydwaith mewnol newydd a meddwl bod rhannau eraill o Gymru yn cael cynigion gwell, yn enwedig pan mae prosiectau mawr gwerth dros biliwn o bunnoedd yn brin iawn.

Mae’n gynorthwyol defnyddio cydweddiad er mwyn deall yn well sut ddylen ni edrych ar fuddsoddiad yng Nghymru; y cydweddiad y byddwn ni’n ei ddefnyddio yw meddwl o Gymru fel tîm rygbi. Meddyliwch am y 22 Awdurdod Lleol fel 23 o chwaraewyr rygbi. O fewn y tîm yw grwpiau penodol o chwaraewyr yr ydyn ni’n gallu meddwl ohonyn nhw fel rhanbarthau Cymru; y pum blaenwr tynn, y cefnwyr, yr hanerwyr, y chwarterwyr, y tri yn y cefn, a’r chwaraewyr ar y fainc.

Ni fydd y tîm yn llwyddo os nad yw’r chwaraewyr unigol yn llwyddo. Dydy’r cefnwyr byth yn beirniadu’r blaenwyr am chwarae’n dda a chael y bêl am y rhan fwyaf o’r gêm. Mae’n rhyfedd, felly, i ranbarthau o Gymru fod yn genfigennus wrth i ranbarth arall dderbyn prosiect rhwydwaith mewnol mawr.

Hefyd, wrth i bobl mewn un rhanbarth o Gymru fod yn genfigennus pan mae’n dro i ranbarth arall dderbyn prosiect rhwydwaith mewnol, mae’n debyg dydyn nhw ddim yn cofio pryd cawson nhw eu tro, neu dydyn nhw ddim yn sylweddoli mai nhw fydd nesaf.

Cafodd y prosiect rhwydwaith mewnol lluosbiliwn diwethaf ei gwblhau yn 2012, ac roedd yn werth £3.25 biliwn; Yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru oedd e, lle cafodd dau o gyfleusterau eu hadeiladu. Er mwyn derbyn nwy naturiol hylifedig ar long, cafodd piblinell ei hadeiladu ar draws Cymru er mwyn cysylltu’r cyfleusterau hyn â Lloegr, a chafodd gorsaf nwy ei hadeiladu.

Mae Cytundeb Dinesig Rhanbarth Caerdydd, a fydd yn costio £1.2 biliwn, yn cynnwys y 10 Awdurdod Lleol rhwng Dwyrain De Cymru, Canol De Cymru, Gorllewin De Cymru a Phen-y-Bont ar Ogwr.

Caiff ei awgrymu fod Gorllewin De Cymru wedi dechrau cynllunio ‘Cytundeb Dinesig’ gwerth £1.3 biliwn, a chaiff biliwn bunt ychwanegol ei gwario er mwyn adeiladu morlyn llanw ym Mae Abertawe.

Mae dros £5 biliwn yn cael ei gwario ar drydaneiddio’r brif reilffordd rhwng Llundain ac Abertawe, ac mae’r tri rhanbarth De Cymru yn elwa oherwydd i dros biliwn o bunnoedd o’r arian gael eu gwario ar eu cyfer.

Caiff ei awgrymu fod angen i rhwng £1-1.2 biliwn gael ei gwario er mwyn datrys problem y dagfa ar draffordd yr M4, i’r dwyrain i Gasnewydd.

Mae cynllun arfaethedig i wario £12 biliwn ar Orsaf Ynni Niwclear yng Ngogledd Cymru; a phetaen ni’n adio i fyny costau’r holl brosiectau sydd wedi eu crybwyll hyd yn hyn, bydd y cyfanswm yn llai na chyfanswm yr Orsaf Ynni Niwclear hon.

Wrth edrych ar wariannau ar rwydwaith mewnol, mae’n werth meddwl am beth sy’n cael ei wario ar y prosectau hyn ar sail poblogaeth bob rhanbarth. Mae gan y tri rhanbarth yn Ne Cymru boblogaethau llawer mwy uchel, a dwysedd poblogaeth llawer mwy uchel hefyd.

Llun: Population density map in Wales from the 2011 census - SkateTier © Wikimedia Commons o dan drwydded Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported.

Os ydych chi’n meddwl am y prosiectau sydd newydd gael eu trafod, mae’n glir, er bod yna sawl prosiect dros biliwn o bunnoedd ar draws y tri rhanbarth yn Ne Cymru, fod y gwerth o’r rhain fesul person yn llawer is na’r prosiectau sydd newydd eu cwblhau yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru, ac yn llawer is na beth sydd wedi ei gynllunio ar gyfer Gogledd Cymru.

Mae gwella economi Cymru yn bwysig iawn, oherwydd mae’n tueddi i gael yr heriau mwyaf o fewn y Deyrnas Unedig; cymerwch olwg ar y llun hwn o SYG (y Swyddfa Ystadegau Gwladol)

Llun: Profile of Wales - Office for National Statistics © Wikimedia Commons o dan yr Open Government Licence v1.0

• Mae gan Gymru y boblogaeth hynaf
• Mae Cymru yn cyfrannu at 5% o boblogaeth y DU, ond 4% o allgynnyrch economaidd.
• Mae gan Gymru y rhannau uchaf o boblogaeth anabl.
• Mae gan Gymru y lefel uchaf o ddiweithdra.
• Mae gan Gymru yr enillion isaf.

Wrth wynebu’r problemau hyn, dylen ni i gyd gefnogi unrhyw brosiect a allai wella economi Cymru a’n helpu ni ddal i fyny gyda gweddill y DU.