Egluro Pwysedd Aer Isel
- Mae pwysedd yn rym yn gwthio ar ben arwynebedd.
- Mae pwysedd aer yn rym pwysau’r aer yn gwthio ar ben arwynebedd.
- Wrth i ni fynd yn uwch bydd pwysedd aer fel arfer yn mynd i lawr, achos mae llai o aer uwchben.
- Mae pwysedd aer normal ar lefel môr yn 1013 mbar.
Plastic bottle sealed at 14000 feet (4,267 metres)
Llun: Plastic bottle at 14000 feet, 9000 feet and 1000 feet, sealed at 14000 feet © Wikimedia Commons
Llun 1: 14,000 o droedfeddi (4,267 medr)
Llun 2: 9,000 o droedfeddi (2,743 medr)
Llun 3: 1,000 o droedfeddi (305 medr)
Roedd gan yr aer gafodd selio yn y botel ar ben mynydd (4,267m) bwysedd aer is na’r aer ymhellach i lawr y mynydd.
Mae’r graff yma’n dangos sut mae pwysedd aer yn lleihau ag uwchder.
Llun: Atmospheric Pressure vs. Altitude - Geek.not.nerd © Wikimedia Commons o dan drwydded Creative Commons CC0 1.0 Universal Public Domain Dedication
Deall Pwysedd - Blwch Ffeithiau
Pwysedd yw’r grym sy’n cael ei roi’n unionsyth (meddyliwch am ongl gywir) ar wyneb y gwrthrych fesul uned arwynebedd.
Pwysedd = grym yn gwthio ar arwynebedd.
Llun: Pressure force area - Klaus-Dieter Keller © Wikimedia Commons o dan drwydded Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
- Meddyliwch am bentwr o lyfrau ar ben desg. Mae pwysau’r llyfrau = pwysedd ar y ddesg.
- neu rowch nhw ar beiriant pwyso.
- Pwysedd aer yw pwysau’r atmosffer yn gwthio i lawr ar wyneb y Ddaear.
- Enw’r uned wyddonol ar gyfer pwysedd yw’r pascal (Pa), sydd â thua’r un pwysau ag afal yn gwthio i lawr ar arwynebedd o fedr sgwâr.
- Ym mywyd normal, mae’r uned fwyaf cyffredin o fesur pwysedd yw’r bar.
- Mae’r bar yn gydradd â 100,000 Pa.
- Mae pwysedd aer, gan amlaf, yn cael ei fesur gyda milibar (symbol = mbar neu mb).
- Mae milibar yn filfed o far, yn union fel mae milimedr yn filfed o fedr.
- Mae pwysedd aer normal yn 1013mb.
Meddyliwch am ein potel aer a gafodd ei selio ar 4,267 medr ar ben mynydd.
Ymhellach i lawr y mynydd mae’r pwysedd aer tu allan i’r botel yn fwy na’r pwysedd aer tu fewn iddi, felly mae’r botel yn cael ei malu.
- Yn ogystal ag uwchder mae pwysedd aer yn cael ei effeithio gan gerhyntau aer sy’n codi a gostwng.
- Lle mae cyrff aer ar wyneb y Ddaear yn cynhesu:
- maen nhw’n ehangu
- mae’r aer yn dod yn ysgafnach na’r aer uwch eu pen
- felly mae’n codi.
- Mae cerhyntau aer sy’n codi yn creu ardaloedd o bwysedd aer isel.
- Mae’r rhain yn cael eu gweld yn ‘fandiau’ ar wyneb y Ddaear.
- Mae’r bandiau yn newid gyda’r tymhorau
Image: Mslp-jja-djf - William M. Connolley © Wikimedia Commons under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license (attr: William M. Connolley at the English language Wikipedia)
wysedd 15 mlynedd lefel y môr ar gyfartaledd; mis Mehefin, mis Gorffennaf, mis Awst = map top; mis Rhagfyr, mis Ionawr, mis Chwefror = map gwaelod.
Gwregysau Pwysedd Byd-Eang
- Lle mae’r haul yn union uwchben y cyhydedd, mae’r aer yn cynhesu ac mae’r rhan fwyaf o’r aer yn dod yn ysgafnach, ac felly’n codi.
- Mae’r aer sy’n codi’n oeri ac mae anwedd dŵr yn cyddwyso’n law.
Llun: Pelydrau'r Haul a'r Atmosffer - Daearyddiaeth yn y Newyddion Rhifyn 6
Mae hyn yn creu band o law a phwysedd aer isel ar neu o gwmpas y cyhydedd sy’n symud i’r Gogledd ac i’r De wrth i’r tymhorau newid.
Image: MeanMonthlyP - PZmaps © Wikimedia Commons under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license
Caiff y band o gymylau ei weld ar luniau lloeren.
Caiff y band o gymylau ei achosi oherwydd yr aer sy’n codi, sy’n achosi pwysedd aer isel.
Mae’r cymylau yn ffurfio glaw, a dyma felly sut mae fforestydd glaw yn cael eu ffurfio.
Llun: MeanMonthlyP © Wikimedia Commons
Dargludo
Yn y pen draw bydd yr aer yn oeri a ffurfio cell ddargludo.
O fewn cell ddargludo, mae aer twym yn codi.
Ar ôl codi, mae’n oeri ac yn dechrau gostwng.
Mae’r aer sy’n codi ac yn gostwng yn ffurfio cerhyntau cylchog.
Mae’r gwres mwyaf yn cael ei dderbyn ar hyd y cyhydedd; mae’r aer yn codi ac yn hollti yn ddwy gell ddargludo. Un i’r Gogledd ac un i’r De.
Llun: Convection - User:Oni Lukos © Wikimedia Commons o dan drwydded Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
Lle mae’r aer yn gostwng, mae’n creu band o bwysedd uchel.
Llun: Sahara satellite hires © Wikimedia Commons
Wrth i aer ostwng mae’n cynhesu ac unrhyw gwmwl/answedd dŵr yn anweddu ac mae’r awyr felly yn gwbl ddirybudd.
Dyma’r lleoedd cawn anialychau poeth fel Anialwch y Sahara ar ledredau hyn.
Llun: Libya 4985 Tadrart Acacus Luca Galuzzi 2007 - Lucag © Wikimedia Commons o dan drwydded Creative Commons Attribution-Share Alike 2.5 Generic
Gweithgaredd
Cwblhewch yr astudiaeth ar ran 1 o’r daflen weithgaredd.
