Sut mae’r UE yn gweithio?

Y refferendwm ar yr UE

Yr enw sy’n cael ei ddefnyddio weithiau am y refferendwm ar yr UE, neu hyd yn oed am y syniad y bydd y DU yn gadael yr UE, yw ‘Brexit’. Mae’r gair hwn yn gyfuniad o ddau air, sef Britain ac Exit. 

Mae rhai pobl wedi creu’r gair ‘Bremain’ hefyd, sy’n gyfuniad o Britain a Remain. 

Rydyn ni’n cynnal refferendwm oherwydd bod y Blaid Geidwadol wedi addo cynnal un os oedd hi’n  ennill Etholiad Cyffredinol 2015. 

Cyn cynnal refferendwm, gwnaeth y Prif Weinidog rai newidiadau i’r rheolau sy’n effeithio ar aelodaeth y DU o’r UE: 

• Sofraniaeth – ni fydd y DU yn rhan o’r "undeb agosach" gydag aelodau eraill yr UE. 

• Ardal yr Ewro – gall Prydain gadw’r bunt tra bydd yn Ewrop ac ni ddylai fod unrhyw broblem am nad yw’n defnyddio’r ewro. 

• Bydd diwydiant gwasanaethau ariannol mawr Prydain yn ninas Llundain yn cael ei warchod rhag rheoliadau Ardal yr Ewro. 

• Cystadleurwydd – bydd pob rhan o’r UE yn lleihau biwrocratiaeth. 

• 'Cerdyn coch' ar gyfer llywodraethau cenedlaethol – os bydd 55% o lywodraethau cenedlaethol yr UE yn gwrthwynebu un o reolau’r UE. 

• Rhai cyfyngiadau ar y rhyddid i symud - gwrthod yr hawl awtomatig i ddinasyddion o wlad y tu allan i’r UE symud os ydyn nhw’n priodi dinesydd o’r UE, a phwerau newydd i wahardd pobl sydd, ym marn yr awdurdodau, yn risg i ddiogelwch.

• Budd-daliadau - gall y DU benderfynu lleihau rhai budd-daliadau i ymfudwyr o’r UE yn ystod eu pedair blynedd gyntaf yn y DU.

• Budd-dal plant – bydd budd-dal plant sy’n byw dramor yn seiliedig ar gostau byw y plant.

A fun guide to the EU for Americans

 

Rhannau’r UE

 

Senedd Ewrop

Mae pobl ar draws Ewrop yn pleidleisio dros eu Haelodau Senedd Ewrop eu hunain.

Ar hyn o bryd, mae 751 sedd yn Senedd Ewrop ac mae etholiad bob pum mlynedd.

Ychydig iawn o bwerau sydd gan Senedd Ewrop:

• Mae’n cymeradwyo’r gyllideb ond nid yw’n penderfynu beth sydd ynddi.

• Mae’n cyflwyno argymhellion ond nid yw’r rhain yn orfodol. Felly, nid oes ganddi lawer o bŵer.

• Mae’n gallu gofyn am ddeddfwriaeth (deddfau) drwy ofyn i’r Comisiwn Ewropeaidd eu paratoi. Y Comisiwn Ewropeaidd yw’r unig ran o’r UE sy’n gallu gwneud hyn.

Llun: European Parliament Strasbourg Hemicycle - Diliff © Wikimedia Commons dan Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported

Mae Cyngor Ewrop yn cynnwys Pennaeth Gwladwriaeth (fel y Prif Weinidog) pob gwlad sy’n aelod.

Nid oes gan Gyngor Ewrop unrhyw bwerau ffurfiol ond nid yw’n cael ei anwybyddu fel arfer gan ei fod yn cynnwys 28 o Brif Weinidogion ac Arlywyddion.

Mae’n gallu gofyn i’r Comisiwn Ewropeaidd am ddeddfau, yr un fath â Senedd Ewrop.

Mae Comisiwn Ewrop yn cynnwys 28 aelod (un o bob gwlad sy’n aelod ohono). Llywodraeth genedlaethol pob gwlad sy’n dewis yr aelodau.

Mae’r Comisiwn yn gyfrifol am redeg yr UE o ddydd i ddydd, yn union fel Llywodraethau Cabinet Cymru a’r DU.

Mae bron yr holl bwerau a’r pŵer i ddechrau paratoi deddfau yn cael eu rhoi i’r Comisiwn.

Felly, mae rhan fwyaf y pŵer yn yr UE yn dod yn uniongyrchol o Benaethiaid Gwladwriaethau y gwledydd sy’n aelodau ohono, naill ai’n uniongyrchol neu drwy’r Comisiynydd Ewropeaidd sy’n cael ei benodi i’r Comisiwn.

 

Rhifyn arall efallai y byddwch a diddordeb mewn, Yr etholiad yng Nghymru yn 2016.