Dosbarthiad Daearyddol o Seddi yn 2010

Edrychwch ar y map hwn o ganlyniadau etholiad 2010. Mae’n hawdd gweld patrymau amlwg. Mae’r ardaloedd sy’n las yn bennaf (y Ceidwadwyr) wedi cael eu grwpio gyda’i gilydd ar draws rhannau helaeth o Loegr. Mae’r ardaloedd coch (Llafur) wedi cael eu grwpio yn yr ardaloedd a oedd yn arfer bod yn ardaloedd diwydiannol yn ogystal â llawer o etholaethau trefol. Mae’r pleidiau eraill wedi cael eu gwasgaru, er enghraifft, melyn tywyll y Democratiaid Rhyddfrydol a melyn llachar yr S.N.P. yn yr Alban, a’r gwyrdd ar gyfer Plaid Cymru yng Nghymru. Yng Ngogledd Iwerddon, mae gwahaniaeth amlwg rhwng  y pleidiau gweriniaethol gwyrdd a’r pleidiau unoliaethol brown.

Yn y rhifyn diwethaf o Daearyddiaeth yn y Newyddion, edrychon ni ar agweddau ar ddaearyddiaeth ddynol; mae demograffeg, neu astudiaeth o’r boblogaeth, yn rhan allweddol o ddaearyddiaeth ddynol. Pan fyddwn ni’n astudio poblogaeth, rydyn ni’n gallu edrych ar ddwysedd y boblogaeth, sef nifer y bobl sy’n byw ar ddarn o dir. Mae dwysedd  y boblogaeth yn cael ei gyfrifo drwy rannu cyfanswm y boblogaeth gyda chyfanswm yr arwynebedd er mwyn rhoi gwerth am bob km².

Dyma fap graddliwiau o ddwysedd sy’n dangos Cynnyrch Domestig Gros y pen. Mae’r Cynnyrch Domestig Gros yn un mesur o faint o arian sy’n cael ei ennill mewn lle neu wlad bob blwyddyn. Ystyr ‘y pen’ yw ‘am bob person’.

Er bod pob sedd etholaethol yn gyfartal, mae rhai’n llawer pwysicach na’r lleill o safbwynt penderfynu pa blaid neu bleidiau fydd yn sefydlu’r llywodraeth nesaf. Mae rhai seddau’n cael eu disgrifio fel ‘seddau diogel’. Ystyr hyn yw bod un blaid mor gryf yn yr etholaeth honno fel y byddai bron yn amhosibl i’w hymgeisydd golli i un o’r pleidiau eraill. Yn aml, mae seddau diogel yn ddaearyddol iawn. Mae nifer o ardaloedd a oedd yn arfer bod yn rhai diwydiannol, fel Cymoedd De Cymru, er enghraifft, yn ardaloedd lle mae’r Blaid Lafur yn gryf iawn yn aml iawn ac mae nifer o ardaloedd mwy cyfoethog De Lloegr lle mae’r Blaid Geidwadol yn gryf iawn. Fodd bynnag, mae rhai seddau’n cael eu disgrifio fel seddau etholaethol ymylol, sef etholaethau lle nad oes un blaid yn gryfach o lawer nag un arall.

Copyright © 2015 BBC

O’r 650 o seddau, mae gan 194 ohonyn nhw fwyafrif o 10% o’r bobl a bleidleisiodd. Y seddau ymylol hyn fydd yn penderfynu pa lywodraeth fydd mewn grym y tro nesaf yn y D.U. Nid yw’r seddau ymylol wedi cael eu dosbarthu’n gyfartal: yn Lloegr, mae gan 15% o’r seddau yn y De-ddwyrain fwyafrif o 10% neu lai o’i gymharu â 51% yn y De-orllewin. Yn yr Alban, mae 19% o’r holl seddau’n dod o fewn y categori hwn o’i gymharu â 45% yng Nghymru. Bydd brwydr bwysig iawn yn digwydd yng Nghymru, yn enwedig o safbwynt y Blaid Lafur, sydd ag 11 o seddau ymylol ar hyn o bryd.

• Mae system ‘y cyntaf i’r felin’ yn tueddu i arwain at gael naill ai un blaid neu glymblaid gref o ddwy blaid mewn grym. 
• Mae hyn yn creu llywodraeth gref a sefydlog.
• Mewn democratiaethau eraill, lle mae cynrychiolaeth gyfrannol, efallai y bydd llywodraeth wan a fydd yn cynnwys sawl plaid fach. Wrth i anghytundeb ddigwydd, mae clymbleidiau’n chwalu a bydd llywodraeth newydd yn cynnwys clymblaid o bartneriaid gwahanol yn cael ei sefydlu. Efallai bod y math hwn o lywodraeth, sy’n llai sefydlog, yn fwy democrataidd ond mae’n gallu arwain at broblemau gyda llywodraethau gwan a pholisïau sy’n newid o hyd, ac mae hyn yn ddrwg i’r wlad.

Y realiti yw mai nifer fach o bleidleiswyr fydd yn penderfynu ar y llywodraeth nesaf. Mewn seddau ymylol, bydd craidd o gefnogwyr sy’n deyrngar i blaid yn ogystal â rhai pleidleiswyr sydd heb benderfynu pwy fydd yn cael eu pleidlais neu bleidleiswyr a fydd yn newid y blaid maen nhw’n ei chefnogi.  Os ydych chi’n byw mewn sedd ymylol, byddwch chi’n gweld llawer o ymgyrchu lleol gan arweinwyr y prif bleidiau. Os ydych chi’n byw mewn sedd ddiogel, efallai na fyddwch chi’n gweld unrhyw un ohonyn nhw.

Yn 2010, gan y Blaid Geidwadol yr oedd y gyfran fwyaf o’r pleidleisiau, sef 36%. Ni wnaeth 35% o’r etholwyr bleidleisio. Mae’n bosib na fyddai llawer o seddau diogel pe bai pawb yn yr etholaeth yn cael ei orfodi i bleidleisio. Defnyddiwyd syniad arall yn y refferendwm ar annibyniaeth yr Alban yn 2014 - yn yr etholiad hwnnw, rhoddwyd y bleidlais i bobl ifanc 16 ac 17 oed hefyd.  Mae pobl hŷn yn llawer iawn mwy tebygol o bleidleisio, felly pe bai modd annog mwy o bobl ifanc i bleidleisio, efallai y byddai newid mawr yn digwydd.