Stormydd Trofannol

Hyd yn hyn, mae 2011 wedi bod yn flwyddyn brysur i stormydd trofannol - sut ddaw hi i’w therfyn - a fydd ‘na drychineb arall?

Mae corwyntoedd, seiclonau, a theiffwnau yn enwau lleol ar stormydd trofannol. Ym Môr yr Iwerydd a’r Caribî maent yn cael eu galw’n gorwyntoedd. Yn China a dwyrain Asia fe’u gelwir yn daiffwnau ac ym Mangladesh a Myanmar fe’u gelwir yn seiclonau. Mae llawer o wyddonwyr yn rhagweld y bydd mwy o stormydd trofannol os yw newid hinsawdd yn cynhesu’r moroedd. Mi fydd y stormydd trofannol hynny yn rhai cryfach hefyd - nid yw’n beth braf i feddwl amdano.

Corwyntoedd, Seiclonau a Thaiffwnau

Mae stormydd trofannol yn ffurfio uwchben moroedd cynnes; mae’r gwres a’r lleithder yn darparu’r ynni sydd ei angen i wneud y storm. Mae tymheredd yr arwyneb fel arfer angen bod dros 26.5°c er mwyn i storm drofannol ddatblygu.

Beth sy'n eu hachosi?

Mae’r gwres arwyneb y môr yn rhoi’r ynni i gynhesu’r aer uwchben. Mae hefyd yn rhoi llawer o anwedd dŵr sy’n cael ei amsugno gan yr aer. Mae’r gwres sy’n cynhesu’r aer yn achosi iddo godi; bydd hyn yn parhau tra bod y dŵr yn aros dros y dŵr cynnes.

Wrth i’r aer godi, mae’n oeri ac mae’r anwedd dŵr yn cyddwyso o’r cymylau. Pan mae’n newid o nwy yn ôl i hylif mae’n rhyddhau’r ynni a amsugnodd pan a anweddodd, yn ôl i’r aer fel gwres. Mae hyn yn golygu bod yr aer yn cael ei ail-gynhesu ac yn codi eto, yn uwch fyth i’r atmosffer.

Tra bod ein storm newydd yn ffurfio dros foroedd cynnes, mae ganddi gyflenwad cyson o wres ac anwedd dŵr – y ddau danwydd sydd ei angen ar y storm i’w throi’n gorwynt. Mesurir cryfder storm ar y raddfa corwynt Saffir-Simpson.

Wrth i’r aer godi mae pwysedd yr aer yn gostwng, yna mae’r aer cyfagos yn brysio mewn i gymryd ei le ac o’r herwydd yn achosi gwyntoedd cryfion. Oherwydd bod y Ddaear yn troi mae’r gwynt yn symud i mewn drwy droelli. Gellir gweld hynny o’r gofod oherwydd ei fod yn gwneud i’r cymylau edrych yn droellog hefyd. Mae’r gwynt yn troi ac yn chwythu o amgylch un pwynt canolog, sef llygaid y storm. Mae’r gwyntoedd mwyaf dinistriol yn agos i’r canol a’r enw a roddir arnynt yw ‘wal y llygaid’.

Ffurfiad Corwynt

Mae’r pwysedd isel yr aer yn golygu bod lefel y môr yn codi oherwydd bod llai o aer yn pwyso lawr ar ei arwyneb; drwy gyfuno hyn gyda thonau uchel oherwydd y gwyntoedd ac fe gawn lefelau môr uchel a elwir yn ymchwydd storm. Yn aml iawn, dyma ran beryclaf y storm drofannol. Y perygl mawr olaf yw’r lefelau uchel o lawr o’r holl gymylau ‘na. Ym aml iawn bydd hynny’n achosi llifogydd a thirlithriadau.

Stormydd 2011 hyd yn hyn

Erbyn y byddwch chi’n darllen hwn, mae'n debygol y gallai mwy o stormydd trofannol fod wedi digwydd. Mae’r tymor yn parhau tra bod ‘na ddigon o ddŵr cynnes ar wyneb y moroedd. Fel arfer, mae digon ym Môr yr Iwerydd tan yn hwyr ym mis Tachwedd. Rydym wedi cael braw eisoes eleni gyda chorwynt Katia yn bygwth canolbwynt masnachu pwysica’r byd - Efrog Newydd. Roedd rhaid gwagio ardaloedd mawr o’r ddinas ac fe’i caewyd rhag ofn i ymchwydd y storm daro’r ddinas ac achosi argyfwng byd-eang.

Corwynt Katia

Er bod stormydd yr Iwerydd wastad i weld yn y penawdau mae llawer mwy o daiffwnau yn taro Gorllewin y Môr Tawel. Mae’r Phillipines yn cael ei tharo tua 20 neu fwy o weithiau’r flwyddyn. Fodd bynnag y stormydd peryclaf yw’r seiclonau sy’n taro Bangladesh a Myanmar. Mae hyn oherwydd bod tir y ddwy ardal yn isel iawn felly mae ymchwydd storm yn gallu gwthio ymhell i mewn i’r tir gan foddi degau o filoedd o bobl o bosibl.